Kulturowe zróżnicowanie a „teoria umysłu” (ToM)

Powstała na gruncie psychologii teza o nabywaniu „teorii umysłu” (ToM) zarówno w swojej klasycznej [Premack i Woodruff 1978] jak i modularnej wersji [Leslie i Thaiss 1992] zakłada, ze reflektowanie nad stanami mentalnymi innych jest konieczne dla prawidłowego rozwoju kompetencji społecznych każdego człowieka. Jednak formułowanie problemu odczytywania intencji innych w postaci teoria-teorii (TT) może nastręczać szereg wątpliwości. Celem tekstu jest przedstawienie kilku uwag polemicznych wobec ujęć TT wspartych danymi z zakresu antropologii kulturowej oraz interdyscyplinarnych badan nad kultura i poznaniem (cognition and culture). Przede wszystkim, należy zwrócić uwagę na kulturowe i historyczne uwarunkowania samej idei „umysłu”. Interesujące są dane etnograficzne odnośnie kultur, w których brak jest potocznej idei umysłu, gdzie wiedza nie jest lokowana w umyśle, jak również intencje i zachowania ludzi nie są interpretowane w kategoriach „stanów mentalnych”. Inne dane etnograficzne wskazują na kulturowo unormowane negowanie możliwości wnioskowania na temat stanów mentalnych innych (opacity of other minds). Wreszcie niektóre z eksperymentów ToM przeprowadzone w badaniach międzykulturowych ukazują interesujące uwarunkowania kulturowe